Akustyka kościołów: kościoły tradycyjne

Kościół z akustycznego punktu widzenia ma spełniać kilka funkcji.  Funkcje akustyczne wynikają z kilku pierwszoplanowych funkcji obiektu spośród których wyróżnić można: modlitwę osób zgromadzonych, muzykę i mowę.

MOWA W KOŚCIELE

Wspólna modlitwa ma częściowo za zadanie nadać grupie spójność. Źródło dźwięku w tym przypadku jest rozłożone w przestrzeni kościoła. Kryteria akustyczne dla modlitwy wiernych w kościele można określić jako uzyskanie dużej dyfuzyjności pola akustycznego, dobrej, wzajemnej słyszalności oraz co najmniej dostatecznej zrozumiałości mowy. Dzięki temu modlitwa powinna dawać siłę wiernym wynikającą z poczucia włączenia poszczególnych głosów w jeden silny głos.

Modlitwa i liturgia od ołtarza

Z chwilą zmian soborowych w Kościele Rzymskim doszło do zmian w liturgii. Do najważniejszych z punktu widzenia akustyki było wprowadzenie języków narodowych i związana z tym dążność do zrozumiałego przekazu treści liturgicznej.We współczesnym nam rycie liturgii, w którym kapłan zwraca się przez całą liturgię do wiernych, zadbano o zwiększenie zrozumiałości treści liturgii przez nagłośnienie kapłana. Gdy kapłan w tradycyjnym rycie zwracał się przez większą część liturgii do w kierunku ołtarza, czyli w tym samym kierunku co wierni, wierząc, że przemawia do Boga, konieczność nagłośnienia nie występowała. Jest faktem, że w wielowiekowej tradycji kościoła Słowo Boże było skutecznie głoszone bez nagłośnienia, a w czasach, gdy tranzystory i mikrofony stały się ogólnodostępne postała konieczność ich stosowania w kościele.

Należy w tym miejscu wspomnieć, że wiedza akustyczna o budowaniu obiektów celowo zaprojektowanych na potrzeby wysokiej zrozumiałości mowy była znana od wieków. Przykładem chociażby greckie teatry o wysokiej zrozumiałości mowy przy widowni kilku tysięcy osób. Ta wiedza była doskonale znana budowniczym kościołów, a pomimo tego rzadko powstawały kościoły akustycznie dostosowane do przekazu mowy. Zwyciężało kryterium, by tworzyć świątynię o długim czasie pogłosu, co intuicyjnie jest odbierane jako pomieszczenie o dużej kubaturze i twardych, solidnych ścianach. Pomieszczenie takie między innymi przez swoją akustykę jest wyjątkowe od innych, które wierny zna. Zjawisko długiego czasu pogłosu wywołuje uczucia związane z transcendencją poprzez zmianę poczucia czasu. Zmiana poczucia czasu wiąże się z pozostawaniem pogłosowego śladu po każdym krótkim wydarzeniu akustycznym a fakt występowania dźwięku po zakończeniu emisji ze źródła daje wrażenie żywej przestrzeni.

MUZYKA W KOŚCIELE

Muzyka w kościele to pojęcie dla akustyka stosunkowo pojemne. Można wyodrębnić następujące sposoby wykorzystania kościoła z towarzyszeniem muzyki:

a.) muzyka organów towarzysząca wiernym w formie przewodniczenia lub akompaniamentu

b.) inna muzyka instrumentalna

c.) śpiew organisty lub kantora, solowy lub przewodniczący, z towarzyszeniem organów lub innych instrumentów

d.) muzyka a`capella,

e.) śpiew wiernych

Kościół Rzymski stworzył w przeciągu swej tradycji przedsoborowej formę kościoła o ważnych walorach techniczno – funkcjonalnych. Dopracowanie tej formy trwało dzięki tradycji przez wieki i efekt widoczny jest jako kumulacja drobnych udoskonaleń wprowadzanych przez pokolenia. Jednym z objawów działania tej tradycji jest jednogłosowy śpiew kościoła rzymskokatolickiego: chorał gregoriański. W swej prostocie chorał zawiera harmonię i piękno. Te cechy chorału można zauważyć dopiero, gdy rozlega się on we wnętrzu, które mówiąc w przenośni, go ukształtowało. Wyczuwalna jest symbiotyczna potrzeba dla tego rodzaju śpiewu dużego, pogłosowego wnętrza. Do ważniejszych cech chorału mających związek z akustyką pomieszczenia należą:

•  pojedyncza sylaba śpiewana jest w stosunkowo długim czasie,
• powtórzenia tekstu,
• wolne tempo.

Zajmując się projektem kościoła i wynikającą z niego akustyką należy zdawać sobie sprawę z uwarunkowań jakie kształtowały miejsce słowa i muzyki w kościele tradycyjnym. Niekiedy wymogi dla słowa stoją w opozycji wymogów dla muzyki. Najbardziej trudnym jednak wydaje się wybór pomiędzy budową kościoła w typie tradycyjnym a nowoczesnym od wyboru którego spora część inwestorów i projektantów wydaje się uciekać.  W kolejnym poście (być może już w Wielkim Poście) omówiona zostanie akustyka kościoła w typie nowoczesnym.

Na podstawie realizacji funkcji muzycznej i słownej można podać prostą typologię form akustycznych kościołów:

Katedra

Katedra to duży kościół w którym muzyka liturgiczna pełni istotną rolę. Chorał gregoriański był pierwszą muzyką jaka wypełniała ten kościół, dopiero później dołączyła muzyka organowa. Muzyka organowa jest służebna wobec śpiewu i pełni funkcję akompaniamentu. Bardzo ważne jest rozumienie funkcji organów, które nie mogą uniemożliwiać rozumienia tekstu i konkurować ze śpiewem. Ich zadaniem jest podtrzymanie intonacji i pulsu. Organy przez użycie odpowiednich cichych rejestrów o barwach przypominających barwę głosu ludzkiego być zaledwie słyszalne i powinny zlewać się z barwą śpiewu.

Kościół mały

Intymne miejsce spotkań religijnych o wymaganiach przeciwnych do stylu katedry. Obowiązuje wysoka zrozumiałość mowy i  związany z tym krótki czas pogłosu rzędu 0.8 s – 1.2 s. Funkcja muzyczna pozostaje w sferze drugoplanowej.

Kościół w stylu ewangielickim

Istotne są zarówno przekaz mowy i muzyki. Taki kompromis wymogów prowadzi do czasu pogłosu wnętrza w zakresie 1.0 s – 1.5 s. Taki kościół przypomina akustycznie operę i duży teatr.

Kościół w stylu sali koncertowej

Jest to wnętrze o średniej kubaturze z wiodącą funkcją muzyczną przy zachowaniu dostatecznej zrozumiałości mowy. Czas pogłosu waha się od 1.8 s do 2.0 s.

 

www.akustyka-pro.pl